İstanbul Bilgi Üniversitesi’nin kuruculuğunda, Açık Toplum Vakfı’nın ana desteği ve İsveç Konsolosluğu ile Friedrich-Ebert-Stiftung Derneği’nin katkılarıyla kurulan Bilgi Sosyal Kuluçka Merkezi, 18 Aralık Perşembe günü İstanbul Bilgi Üniversitesi santralistanbul Kampüsü’nde düzenlenen törenle açıldı. Akademi ve sivil toplum dünyasından konukların katılımıyla gerçekleşen etkinlikte, merkezden yararlanacak projeler tanıtıldı.
Sosyal Kuluçka Merkezi’nin açıklamasında, bu girişimde kendini konumlandırması şu şekilde;
Türkiye’de sivil toplum halen gelişme aşamasında. 2013 itibariyle 1.160.000 kişi 4.734 vakıf üyesi ve 8.852.000 kişi de sayısı 100.363’e ulaşan derneklerin üyesidir. Çeşitli araştırmalar toplumun sivil toplum ile gönüllülük ilişkisi kuran kesimlerini %10 bandında göstermektedir. Ancak gelişmiş ülkelerle karşılaştırıldığında bu rakamlar oldukça düşüktür. Kısıtlı katılım, kapasite sorunları, STK’lardaki gerontokratik ve erkek egemen yönetim/üye yapıları da Türkiye sivil toplumunun karakteristik özelliklerinden olmaya devam etmektedir. Kapasite sorunları nedeniyle STK’ların temel ihtiyaçlarından biri olan mali kaynaklara ulaşım ve finansal sürdürülebilirlik ciddi sorunlardır.
Ancak tüm bu olumsuz verilere rağmen “… son yıllarda ortaya çıkan güçlü ve etkin bir grup STK ile birlikte iyi uygulama ve örnekler ortaya çıkmış; bu uygulamaların yaygınlaştırılması ve modellenmesi olasılıklarını beraberinde getirmiştir”.
İstanbul ekonomik, sosyal ve bunun doğal sonucu olarak nüfus gelişmişliği açısından Türkiye’deki önemli kentlerden biridir. Bu gelişmişlik sivil toplumda da kendisini göstermektedir. Toplam dernek sayısı 20.069 olarak diğer tüm illerin önündedir. Aynı oran vakıflar için de geçerlidir. Vakıfların 1.493’ü de İstanbul’dadır. Dernekler, vakıflar, ve özellikle son senelerde – dünyada olduğu gibi Türkiye’de de – sistem dışı hareketlerin daha fazla rağbet ettiği tüzel yapısı olmayan informal sivil girişimler de İstanbul’da nispeten daha fazladır ve bu girişimlein kendilerine sorun alanı olarak belirlediği konular da daha çeşitlidir. Şehrin sivil toplum açısından da gelişmişliği sonucu sokak protestoları, mahalle inisiyatifleri ağları, kentsel dönüşüm karşıtı hareketler, hak temelli öz örgütlenmeler, konu temelli yurttaş hareketleri ve forumlar gibi son dönemde Türkiye’nin gündemine oturan sosyal olaylar, hareketler ve fikirlerin İstanbul’da toplumsal taban bulması da bu açıdan tesadüf değildir. Buna genel olarak Türkiye’de savunuculuk yapan STK’ların etki ve görünürlüklerinin de son senelerdeki artışı eklendiğinde sivil toplum açısından gelişmiş metropol bir şehirde hak temelli ihtiyaçların sivil toplum aktivizmi yoluyla – geleneksel olarak Türkiye’de nispeten daha güçlü olan hizmet ya da savunuculuk temelindeki çalışmalarla – karşılanması yönünde önemli imkanlar içerdiğini önermek yanlış olmayacaktır.
Bu yönelim son dönemde toplumsal hak mücadelelerinin bir mekan olarak kenti temel almasıyla da paralel gelişen bir süreçtir ki bu süreç özellikle dünya ekonomisine son dönemde daha da çok ve hızla entegre olan İstanbul gibi bir şehirde daha da görünürdür. Hak temelli mücadeleler genel olarak küresel ekonominin önemli zincirlerinden biri olan bu zeminde gelişmekte, kent mekanlarının hızlı dönüşümü de bu süreci beslemekte, değiştirmekte ve zenginleştirmektedir…
Gelecek yıl merkezin olanaklarından yararlanacak sivil toplum kuruluşları ve sivil girişimler şöyle:
“Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği, Genç Avrupalılar Derneği, Travma Çalışmaları Derneği, Lezbiyen, Gey, Biseksüel, Trans, İnterseks Bireylerin Aileleri ve Yakınları Grubu (LİSTAG), Bağımsız Araştırma, Bilgi ve İletişim Derneği (Babilder), Sivil Destek Topluluğu, Martı Derneği, O Daha Çocuk Kampanyası, Şehrine Ses Ver, İstanbul’a Çık, Tayf Gençlik Girişimi, Dut Ağacı Sosyal Bilim Araştırmaları ve Dayanışma Derneği.”
Merkezden danışmanlık alacak kuruluşlar ise Oy ve Ötesi, Ruh Sağlığında İnsan Hakları Girişimi (RUSİHAK), Sulukule Gönüllüleri Derneği ve Tıbbi Yardım Grubu olarak sıralandı.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Remzi Sanver merkezin önemli bir dönüm noktası olduğunu belirterek “İlkelerimiz arasında öğrencilerinin ve mezunlarının toplumun, dünyanın sorunlarına duyarlı, sorumluluk taşıyabilen kişiler olmasını önemser anlayışı vardır. Bilgi Sosyal Kuluçka Merkezi’yle bu anlayışın yeni bir aşamasına geçiyoruz” dedi. Kuruluşundan itibaren BİLGİ’nin çoğulculuk, çeşitlilik ve eleştirel düşüncenin önemine inandığını belirten Sanver, bu anlamda toplumsal sorumluluk çalışmalarına her zaman destek verildiğinin altını çizdi.
İstanbul Bilgi Üniversitesi öğretim görevlisi ve Bilgi Sosyal Kuluçka Merkezi Koordinatörü Yörük Kurtaran, Türkiye ’de ilk kez sadece kar amacı gütmeyen sivil toplum girişimleri için bir merkez kurulduğunu vurguladı. “Bilgi Sosyal Kuluçka Merkezi, sivil toplum girişimlerinin aynı mekanda projelerini ve kendi kapasitelerini geliştirmeleri için kurulmuş bir merkezdir” diyen Kurtaran, ofis alanı, finansal destek, hukuki-akademik destek, eğitim, danışmanlık gibi hizmetlerle başvuranların proje süreçlerini geliştirmelerine olanak sağlanacağını belirtti.
İstanbul Bilgi Üniversitesi öğretim üyesi ve Sivil Toplum Çalışmaları Merkez Müdürü Prof. Dr. Nurhan Yentürk konuşmasında “Bilgi Sosyal Kuluçka Merkezi sivil toplumla akademik dünyayı bir araya getiren bir buluşma noktası olarak tasarlandı. Merkezimiz, sivil toplum kuruluşlarının çoğulcu demokrasinin oluşmasında kilit rol oynadığı esasını benimseyen bir anlayışa sahip. 11 yıl önce temellerini attığımız Sivil Toplum Çalışmaları Merkezi’nin bilgi ve deneyimiyle Bilgi Sosyal Kuluçka Merkezi’ni bugün kurduk” dedi.
Bilgi Sosyal Kuluçka Merkezi’nin ana destekçisi Açık Toplum Vakfı Genel Sekreteri Gökçe Tüylüoğlu ise açılış konuşmasında, “Bilgi Sosyal Kuluçka Merkezi, Türkiye’de bir ilk olmanın ötesinde çok farklı bir anlam ve değer taşıyor. Bu merkezle kuruluş aşamasındaki sivil toplum girişimleri nefes alma, ayağa kalkma, güçlenme, bilgi ve deneyim kazanma şansına sahip olabilecek. Bu imkanın, sivil toplumun çok sesliliği, yenilenme gücü, yenilikçi fikirlere açılması, güç kazanması ve hepimiz için daha yaşanabilir bir gelecek için çok önemli olduğunu düşünüyoruz” dedi.
Bilgi Sosyal Kuluçka Merkezi ve projelerle ilgili daha detaylı bilgi için Kuluçka Merkezinin sayfası ziyaret edilebilir.
